نوع مقاله: علمی پژوهشی
نویسندگان
دانشگاه زابل، پژوهشکده دامهای خاص، دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم دامی، زابل، ایران.
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
This experiment was conducted to evaluate the ability of two herbs (Thyme and Milk thistle seed) on immunity and some blood metabolites in broiler chickens. In this study, 160 one-day-old Ross 308 broiler chicks were used. They were randomly assigned to four treatments, with 4 replicates and 10 birds in each unit. The birds were reared on litter for 21 days. Group T1 was kept as a control, the other treatments received feed containing milk thistle and thyme seeds for 3 weeks, i.e. (T2) Milk thistle seed (200 mg kg-1); (T3) Thyme seed (200 mg kg-1); (T4) a combination of thistle and thyme seed added to the basal diet (200 + 200 mg kg-1). There were no significant differences in IgA, IgG, IgM, liver enzymes activity (AST, ALT and GGT), HI titer values against Newcastle, Influenza, Bronchitis and Gambru disease virus in broilers fed different levels of herbs after challenge with (sheep red blood cells-sRBCs) (8 Percent). The results showed that with combination of milk thistle and thyme seeds in poultry diets, some variables in serum (total protein, globulin, albumin and HDL) were increased and cholesterol, LDL and triglyceride were decreased compared to control group (P < 0.05). In addition, the lymphocyte and heterophil counts, were increased in birds fed a combination of diets (P < 0.05). In conclusion, use of thyme and milk thistle seeds, and particularly their combination had improved some blood metabolites and decreased harmful fatty acids in blood of broiler chicks.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
میوه خارمریم حاوی مادهای به نام سیلیمارین است. سیلیمارین فیتوزومهای موجود در بذر گیاه خارمریم شامل سه ایزومر اصلی به نامهای سیلی‌بین، سیلیدیانین و سیلی‌کریستین میباشند. این ایزومرها به طور کامل شناسایی و استخراج شده‌اند، بیشترین اثر گیاه دارویی خارمریم به این دسته از مواد نسبت داده میشود (Radcoet al., 2007; Vogel et al., 1975). این یافتهها به نقش مؤثر سیلیمارین در پایداری و تثبیت غشای کبدی اشاره مینماید و مانع از پیوند بسیاری از سموم و داروها با این غشاها میگردد. همچنین احتمال میرود که سیلیمارین علاوه بر تثبیت غشاء با حذف نمودن رادیکالهای آزاد و افزایش فعالیت آنزیم سوپراُکسیددیسموتاز، موجب اعمال این نقش حفاظتی‌گردد(Kaloreyet al., 2005; Tedesco et al., 2004). آویشن از ترکیب‌های متنوعی نظیر آلفاپینن، آلفاتوژن، تیمول، سیس سابینن هیدرات، پاراسیمن، 8،1- سینئول، میرسن و سابینن تشکیل شده است. به نظر میرسد، حضور ترکیبات فنولی نظیر تیمول و کارواکرول به عنوان ترکیبات عمده اسانسها، میتواند در به دست آمدن نتایج ضدقارچی بر ضد آسپرژیلوس پارازیتیکوس مؤثر باشد (فکور و همکاران، 1391).گروهی از محققان گزارش کردند که آویشن، دارچین و پونه کوهی اثر معنیداری بر غلظت تریگلیسرید خون جوجههای گوشتی ندارند (آموزمهر و دستار، 1388). مطابق با گزارشات گروهی از محققان عصارههای گیاهی آویشن و سیر اثر معنیداری بر غلظت تریگلیسرید، کلسترول، HDL و مقدار هماتوکریت سرمی خون جوجههای گوشتی نداشتند ((آموزمهر و دستار، 1388). مطالعات اندکی در مورد اثر عصارههای گیاهی بر مقادیر هماتولوژی جوجههای گوشتی وجود دارد. گروهی از محققان گزارش کردند که استفاده از گیاهان دارویی نظیر آویشن، نعناع و پونه به صورت معنیداری سبب کاهش تریگلیسرید سرمی خون در مرغهای تخمگذار میشود (نوبخت و مهمان‌نواز، 1389). این محققان همچنین بالاترین درصد لنفوسیتها و پایین ترین درصد هتروفیلها را در تیمار آزمایشی حاوی نسبتهای مساوی آویشن، نعناع و پونه مشاهده کردند (Nobakht and Mehmannavaz, 2010). در این پژوهش اثر حفاظتی گیاهان خارمریم و آویشن شیرازی بر سیستم ایمنی و برخی از فراسنجههای سرمی خون جوجههای گوشتی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
مواد و روشها
در این تحقیق از برنامه 3 مرحلهای جیره آغازین (14-1روزگی)، رشد (14-28 روزگی) و پایانی (28-42 روزگی) استفاده گردید. تعداد 160 قطعه جوجه گوشتی سویه راس 308 در قالب طرح کاملاً تصادفی، با 4 تیمار، 4 تکرار و 10 قطعه جوجه در هر واحد آزمایشی به مدت 21 روز روی بستر پرورش داده شدند. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از؛ 1) تیمار کنترل (جیره فاقد بذر گیاه خار مریم و آویشن شیرازی)، 2) جیره حاوی 200میلیگرم بر کیلوگرم بذر گیاه خار مریم، 3) جیره حاوی 200میلیگرم بر کیلوگرم بذر گیاه آویشن شیرازی و 4) ترکیب جیره حاوی200+200میلیگرم بر کیلوگرم ترکیب بذر گیاه خارمریم به همراه بذر گیاه آویشن شیرازی. در طول دوره آزمایش، شرایط محیطی کنترل شده و یکسانی برای همه گروههای آزمایشی تأمین شد. در طول هفته اول برنامه نوری 24 ساعت روشنایی و پس از آن 23 ساعت روشنایی و یک ساعت تاریکی اعمال شد. درجه حرارت محیط کنترل شده و تمامی جوجهها به صورت آزاد به آب و دان دسترسی داشتند. در پایان دوره (21 روزگی)، از هر تکرار یک جوجه و مجموعاً از هرتیمار 4 قطعه جوجه بطور تصادفی انتخاب شد و به وسیله سرنگ 5 میلی‌لیتری از ورید زیر بال نمونه برداری از خون انجام پذیرفت. در آزمایشگاه مجموع فرآسنجههای بیوشیمیایی خون توسط دستگاه طیف نگار جرمی (Shimadzu, UV-2100, Japan)، فعالیت آنزیمهای کبدیبه وسیله روش (Adkins et al., 2002)،و با استفاده از کیت تجاری (AMP Diagnostic, Austria) اندازه‌گیری شد.همچنین مجموع ایمنوگلوبولینهای سرمی از طریق آزمایشات بیوشیمیایی (sheep red blood cell)SRBC و تعداد لکوسیتهای سرمی خون جوجههای گوشتی (نظیر هتروفیل و لنفوسیت) توسط دستگاه سلول شمار اندازه sa?dsj? انجام نشده است گیری گردید (Gross and Siegel, 1983). جهت انجام آزمایش‌های مربوط به تیتر آنتی بادیها از هر تکرار 2 قطعه جوجه، مجموعاً 8 قطعه جوجه به ازای هر تیمار، انتخاب شدند. به طوری که در سن 16 روزگی، میزانCC4/0 ازSRBC(8 درصد) به داخل ورید بال جوجهها تزریق شد و پنج روز بعد از این تزریق، یعنی در سن 21 روزگی از جوجهها خونگیری به عمل آمد. در مجموع، تیتر بیماریهای نیوکاسل و آنفولانزا، بوسیله روش (Hemagglutination Inhibition)HIو تیتر بیماریهای گامبرو و برونشیت بوسیله دستگاه الایزا (ELISA)، (Assay Designs, catalogue no: 900-097)اندازهگیریگردید (Marquardt et al., 1980; Alexander and Chettle, 1997). در نهایت مدل مذکور جهت آنالیز دادهها توسط نرم افزار آماری SAS، (1998) با رویه (GLM)General Linear Modelبر پایه طرح کاملاً تصادفی مطابق با فرمول زیر انجام شد و میانگینها توسط آزمون چند دامنهای توکی- کرامر در سطح احتمال (05/0p<) برازش گردیدند.
Yij = µ + Ti + εij
که در مدل فوق:
Yij=مقدار هر مشاهده، µ=میانگین فراسنجه مورد بررسی،Ti= اثر تیمارهای مختلف آزمایشی،εij= اثر خطای آزمایشی در نظر گرفته شده است. این پژوهش بارعایت اخلاق در تحقیقات بر روی مدل حیوانی و تحت نظارت مرکز پژوهشکده دامهای خاص دانشگاه زابل انجام پذیرفت.
یافتهها
اثر استفاده از تیمارهای مختلف آزمایشی بر برخی از فرآسنجههای بیوشیمیایی خونی جوجههای گوشتی در پایان دوره (21 روزگی) در جدول 1 آورده شده است. در این پژوهش هیچگونه تغییر معنیداری در میزان سطح گلوکز، سرمی خون جوجههای گوشتی مصرف‌کننده جیرههای مختلف آزمایشی، در مقایسه با طیور دریافت‌کننده جیره شاهد مشاهده نگردید، در حالی که با ترکیب آویشن و خارمریم در جیره غذایی طیور، سطوح متغیرهای سرمی (پروتئین تام، گلوبولین، آلبومین و HDL) افزایش و در مقابل سطوح متغیرهای (کلسترول، LDL، و تریگلیسرید سرمی خون) نسبت به گروه شاهد کاهش یافت (جدول 1). اثر تیمارهای مختلف آزمایشی بر تیتر آنتی بادیها و شمار سلولهای لوکوسایت سرمی خون جوجههای گوشتی در پایان دوره (21 روزگی) در جدول 2 قابل مشاهده است. تعداد سلولهای لنفوسیت و هتروفیل و نسبت بین آنها در طیور دریافت کننده ترکیب حاوی دو جیره غذایی افزایش یافت، درحالی که تیتر آنتی بادیهای نیوکاسل، آنفولانزا، گامبرو و برونشیت تحت تأثیر تیمارهای مختلف آزمایشی قرار نگرفت. همچنین در این آزمایش هیچگونه تغییر معنیداری در میزان فعالیت آنزیمهای کبدی (AST، ALT وGGT)و ایمینوگلوبولینهای A، Gو Mطیور دریافت کننده تیمارهای مختلف آزمایشی مشاهده نگردید (05/0p>).
جدول 1- اثر تیمارهای آزمایشی بر فراسنجههای بیوشیمیایی خون جوجههای گوشتی در پایان دوره (21 روزگی)
|
فرآسنجههای خونی |
تیمارهای آزمایشی |
||||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
SEM± |
|
|
پروتئین تام (gr dl-1) |
11/3b |
37/3b |
68/3ab |
93/4a |
39/0 |
|
گلوبولین (gr dl-1) |
38/1b |
41/1b |
38/1b |
13/2a |
29/0 |
|
آلبومین (gr dl-1) |
33/1b |
32/1b |
31/1b |
93/1a |
09/0 |
|
کلسترول (mg dl-1) |
18/179a |
17/162ab |
12/151ab |
13/131b |
35/2 |
|
HDL (mg dl-1) |
42/82b |
18/85b |
74/87b |
45/99a |
19/2 |
|
LDL (mg dl-1) |
44/13a |
11/11ab |
42/11ab |
12/10b |
04/0 |
|
تریگلیسرید (mg dl-1) |
52/58a |
13/54ab |
93/53ab |
73/49b |
69/1 |
|
گلوکز (mg dl-1) |
97/162 |
49/158 |
14/162 |
19/178 |
07/9 |
a,b: ارزشگذاری میانگینها، بیانگر اختلافات معنیدار ستونها در سطح (05/0p <) طبق آزمون معنیداری توکی - کرامر است.
جدول 2- اثر تیمارهای آزمایشی بر تیتر آنتی بادیهای (نیوکاسل و آنفولانزا بر حسب Log2)، گامبرو، برونشیت و تعداد لوکوسایتهای سرمی خون جوجههای گوشتی در پایان دوره (21 روزگی)
|
تیتر آنتی بادیها |
تیمارهای آزمایشی |
||||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
SEM± |
|
|
نیوکاسل |
32/10 |
12/10 |
19/10 |
89/9 |
09/0 |
|
آنفولانزا |
43/6 |
52/6 |
56/6 |
59/6 |
09/0 |
|
گامبرو |
25/2441 |
32/2425 |
77/2435 |
44/2464 |
1/93 |
|
برونشیت |
11/1999 |
41/2032 |
46/2189 |
39/2122 |
2/127 |
|
تعداد لوکوسایتها (درصد) |
|
|
|
|
|
|
هتروفیل |
74/26b |
58/28ab |
37/28ab |
88/31a |
34/1 |
|
لنفوسیت |
61/60b |
63/69ab |
16/72a |
23/70ab |
60/1 |
|
هتروفیل/ لنفوسیت |
482/0a |
421/0b |
399/0c |
472/0a |
24/0 |
(a-b)ارزشگذاری میانگینها، بیانگر اختلافات معنیدار ستونها در سطح(05/0p <)طبق آزمون معنیداری توکی - کرامر است.
جدول 3- اثر تیمارهای آزمایشی بر ایمینوگلوبولین و آنزیمهای کبدی سرمی خون جوجههای گوشتی در پایان دوره (21 روزگی)
|
فرآسنجههای خونی |
تیمارهای آزمایشی |
||||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
SEM± |
|
|
آنزیمهای کبدی (UL-1) |
|
|
|
|
|
|
آسپارتات آمینو ترانسفراز (AST) |
29/118 |
53/122 |
33/134 |
44/124 |
44/4 |
|
گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT) |
33/37 |
19/36 |
32/33 |
53/32 |
24/1 |
|
آلانین آمینو ترانسفراز (ALT) |
92/33 |
35/33 |
29/31 |
53/32 |
54/2 |
|
ایمینوگلوبولینها (mg dl-1) |
|
|
|
|
|
|
(IgA), (mg dl-1) |
22/34 |
12/36 |
27/34 |
33/33 |
42/1 |
|
(IgG), (mg dl-1) |
75/468 |
16/454 |
72/448 |
37/443 |
55/22 |
|
(IgM), (mg dl-1) |
45/134 |
84/144 |
69/162 |
54/155 |
78/4 |
بحث و نتیجه‌گیری
در این پژوهش با مصرف تیمارهای حاوی خارمریم و آویشن (200میلیگرم بر کیلوگرم در جیره) به تنهایی، سطوح متغیرهای سرمی (پروتئین تام، گلوبولین، آلبومین و HDL سرمی خون) افزایش، و سطوح متغیرهای (کلسترول، تریگلیسرید و LDL) نسبت به تیمار کنترل به صورت غیر محسوسی کاهش یافت(05/0p>).در حالی که، به ترتیب افزایش و کاهش محسوسی در میزان سطوح HDL و کلسترولسرمی خون جوجههای گوشتی دریافت کننده تیمار حاوی خارمریم و آویشن (200میلیگرم بر کیلوگرم در جیره) به تنهایی، در مقایسه با تیمار شاهد مشاهده گردید (05/0p<). گروهی از محققان با تغذیه جوجههای گوشتی نر راس با عصاره سیلیمارین موجود در بذر گیاه خارمریم، تأثیر چندانی را بر سطوح پروتئین، آلبومین، گلوبولین، گلوکز، بیلیروبین، کلسیم و فسفر خون مشاهده نکردند، ولی در مقابل اعلام کردند که سطح اسید اوریک، کلسترول و تریگلیسرید سرمی خون در مقایسه با تیمار کنترل، کاهش یافته است (فانی مکی و همکاران، 1391; Amiridumariet al., 2013; Magliuloet al., 1978; Tedesco et al., 2004). نتایج حاصل از این پژوهش در این خصوص با گزارشات طغیانی و همکاران که سطوح مختلفی از آویشن را در جیره غذایی طیور مورد بررسی قرار دادند مطابقت دارد (Toghyaniet al., 2011). علی و همکاران،طی تغذیه جوجههای گوشتی با سطوح مختلف آویشن به تنهایی، کاهش محسوسی را در میزان تریگلیسرید، کلسترول و HDL سرمی خون مرغهای تخمگذار مشاهده کردند (Ali et al., 2007). گروهی دیگر از محققان این تغییرات را به حضور ترکیبات جذب کننده ای نظیر تیمول و کارواکرول موجود در آویشن نسبت دادند (فکور و همکاران، 1386).گروهی از محققان، کاهش قابل توجهی را در سطوح کلسترول تام، LDL و VLDLموش‌های صحرایی تحت درمان با سیلیمارین مشاهده کردند (Metwallyet al., 2009). به نظر میرسد که سیلیمارین فیتوزومها و ترکیباتی نظیر تیمول و کارواکرول موجود در بذر گیاه خار مریم و آویشن میتواند با کاهش فعالیت آنزیم(3 – hydroxyl – 3 – methyl glutaryl coenzyme A (HMG – CoA)سنتز کلسترول را کاهش دهد(Hosseiniet al., 2013).نتایج آنالیز آماری دادههای مربوط به تیتر HIبیماری نیوکاسل و آنفولانزای سرمی خون جوجههای گوشتی دریافت کننده جیرههای مختلف آزمایشی در پایان دوره (21 روزگی) بیانگر این بود که هیچگونه تغییر معنیداری در میزان تیتر آنتی بادیهای طیور دریافت کننده تیمارهای مختلف آزمایشی مشاهده نگردید. به عبارت دیگر سیلیمارین فیتوزومهای موجود در بذر گیاه خارمریم و ترکیبات فنولی موجود در برگ گیاه آویشن شیرازی (نظیر تیمول و کارواکرول)، نتوانسته اند با تغییر محسوس تیتر بیماریهای نیوکاسل و آنفولانزا، گامبرو و برونشیت سیستم ایمنی جوجههای گوشتی را تحت تأثیر قرار دهند (Lee et al., 2003). مصرف آویشن و بذر گیاه خار مریم به صورت ترکیبی در جیره طیور، افزایش معنیداری را در تعداد سلولهای هتروفیل سرمی خون جوجههای گوشتی در مقایسه با تیمار شاهد ایجاد نمود (05/0p<)، ولی در این خصوص مصرف تیمارهای حاوی خار مریم و آویشن (200میلیگرم بر کیلوگرم در جیره غذایی) به تنهایی تغییر معنی داری را در تعداد سلولهای هتروفیل سرمی خون جوجههای گوشتی در مقایسه با تیمار شاهد ایجاد نکرد(05/0p>). بیشترین تعداد سلولهای لنفوسیت سرمی خون جوجههای گوشتی در تیمار دریافت کنندهآویشن به تنهایی، در مقایسه با تیمار شاهد مشاهده گردید (05/0p<)، ولی اختلاف تعداد سلولهای لنفوسیت با سایر تیمارهای آزمایشی معنیدار نبود. در رابطه با اثرات گیاهان دارویی بر سطح ایمنی جوجههای گوشتی، استفاده از مخلوط این دو گیاه دارویی (به نسبتهای مساوی) باعث افزایش درصد لنفوسیت و هتروفیل شده است (Toghyaniet al., 2011) ، که حاکی از اثرات مفید این نوع ترکیب از این دو گیاه بر سطح ایمنی جوجههای گوشتی میباشد. طی اطلاعات بدست آمده در این مدل حیوانی به نظر میرسد که در غلظتهای یکسانی از این ترکیبات، آویشن از اثر گذاری بهتری نسبت به بذر گیاه خار مریم برخوردار است. همچنین تیمار ترکیبی حاصل از آویشن و خار مریم، اثر هم افزایی مؤثری را در بیشتر موارد ایجاد میکند، به طوری که سطوح مختلفی از این دو ماده گیاهیسبب کاهش کلسترول، چربی خون و افزایش قدرت سیستم ایمنی جوجههای گوشتی میشود (Toghyaniet al., 2011; Vogel et al.,1975).استفاده از محصولات ارگانیک دامی مانع از ورود کلسترول و اسیدهای چرب اشباع به زنجیره غذایی انسان میشود. در جمعبندی موارد مشروحه فوق، میتوان گفت که سیلیمارین فیتوزومهای موجود در بذر گیاه خار مریم و ترکیبات فنولی موجود در برگ گیاه آویشن شیرازی (نظیر تیمول و کارواکرول)، سبب اعمال این گونه اثرات می‌شوند.
)